بیماریهای قلبی در زنان و مردان

اغلب گفته می‌شد: مشکلات قلبی تأثیرات متفاوتی بر زنان و مردان دارند، و حالا تحقیقات پزشکی هم تأیید کرده که، حتی در زمینه عوامل خطرزای بیماریهای قلبی، زنان و مردان علاوه بر مشترکات بسیار، تفاوت‌های مهمی نیز دارند: بیماری دریچه قلب با آسیب یا نقص در یکی از چهار دریچه قلب تعریف می‌شوند که این دریچه‌ها عبارتند از: دریچه میترال، دریچه آئورت، دریچه سه لتی (تریکوسپید) و دریچه ریوی.

تفاوت در عوامل خطرزا

سیگار کشیدن: سیگار کشیدن مهمترین عامل خطرزا، هم برای زنان و هم برای مردان است. همچنین، کشیدن سیگار خطر بروز حملات قلبی و سکته را برای زنانی که قرص‌های پیشگیری از بارداری مصرف می‌کنند افزایش می‌دهد.

کلسترول: سطح کلسترول بدِ بالاتر از 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر برای مردان، و سطح کلسترول خوب پایین‌تر از 50 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر برای زنان، خطر بروز مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین، بالا بودن سطح تری‌گلیسیرید (بالاتر از150 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) نیز یک عامل خطرزای مهم برای زنان است.

فشار خون بالا: در بین افراد زیر 45 سال، درصد مردان مبتلا به فشار خون بالا بیشتر از زنان است. از این سن به بعد درصد زنان مبتلا نسبت مردان بیشتر می‌شود به طوریکه در بین70 ساله‌ها، به طور متوسط درصد زنان مبتلا به فشار خون بالا نسبت به مردان بیشتر است.

اضافه وزن: سال‌ها است که داشتن وزن زیاد به عنوان یکی از دلایل بروز بیماری های قلبی در زنان و مردان شناخته می‌شود، اما حقیقت این است که محل چربی‌های اضافه از وزن آن‌ها مهمتر است. چربی شکم، که مواد آزاد شده از آن در فعالیت انسولین اختلال ایجاد کرده و باعث تولید کلسترول بد می‌شود، از چربی‌های اضافی اطراف باسن خطرناک‌تر است.‌ بسیاری از متخصصان، برای زنان دور کمر 90 سانتیمتری و بالاتر، و برای مردان دور کمر 100 سانتیمتری و بالاتر را، در مقایسه با شاخص توده بدنی، معیار دقیق‌تری برای خطر بروز بیماریهای مادرزادی قلب می‌دانند.

دیابت: هم برای مردان و هم برای زنان، داشتن بیماری دیابت خطر بروز بیماری‌های قلبی را به بیش از دو برابر افزایش می‌دهد، البته دیابت خطر مرگ قلبی در زنان را تا بیش از دو برابر افزایش می‌دهد، در حالیکه در مردان میزان آن را 60% افزایش می‌دهد.بیماری قلبی-دیابتی (diabetic heart disease) یا دیابت در بیماری قلبی به بیماری قلبی گفته می‌شود که در افراد مبتلا به دیابت بروز می‌کند.

سندرم متابولیک: داشتن سه مورد از پنج علامت سندرم متابولیک (چاقی شکمی، فشار خون بالا، تری‌گلیسیرید بالا، کلسترول خوب پایین و مقاومت انسولین یا قند خون بالا) برای زنان خطرناک‌تر است تا مردان، خطر بروز یک حمله قلبی کشنده را سه برابر نموده، و احتمال ابتلا به علائم دیابت را 10 برابر افزایش می‌دهد. ترکیب یک دور کمر زیاد و تری‌گلیسیرید بالا، بیشتر برای زنان خطرناک است.

عوامل خطرزای روانی: در این مورد هیچ یک از دو جنسیت شرایط بهتری نسبت به دیگری ندارند، البته تحقیقات نشان داده است که برخی عوامل در زنان غالب بوده و برخی دیگر در مردان. استرس برای هر دو جنسیت به یک اندازه تأثیر دارد. احتمال افسردگی زنان و همچنین دچار شدن ایشان به تحول عاطفی دو برابر مردان است.

التهاب: امروزه عقیده بر این است که التهاب مزمن شرایط را برای انباشته شدن پلاك آترواسكلروتيك فراهم می‌کند. میزان عارضه‌هایی که اغلب منجر به التهاب خفیف و مزمن می‌شوند در زنان بسیار بیشتر است تا در مردان. برای مثال، لوپوس خطرات بروز حمله قلبی و سکته در زنان را به بیش از دو برابر افزایش می‌دهد.

تفاوت‌ها در علائم

وقتی سرخرگ‌ها کرونری طوری تنگ یا مسدود می‌شوند که عضله قلب اکسیژن مورد نیازش برای کار کردن را دریافت نمی‌کند، کل بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. هم زنان و هم مردان دچار آنژین می‌شوند، که یکی از شناخته‌ شده‌ترین نشانه‌های بیماری سرخرگ کرونری است که علائم آن عبارتند از درد قفسه سینه، عرق سرد، تهوع و غیره.

اما معمولاً علائمی مثل ضعف و بی‌حالی و کسالتِ شبیه به آنفولانزا در زنان نسبت به مردان خفیف‌تر هستند. همچنین، شکل دیگر آنژین (پرینزمتال) که ناشی از اسپاسم سرخرگ کرونری بوده و معمولاً در طول ساعات اولیه بعد از نیمه شب که خواب عمیق می‌شود بروز می‌کند، در زنان شایع‌تر است تا مردان.

تفاوت‌ها در تشخیص

در تست‌های ورزش و نوار قلب، عدم تشخیص بیماری کاردیوواسکولار بیشتر برای زنان رخ می‌دهد تا مردان.‌ تست‌های ورزش هسته‌ای، که در آن‌ها قبل و درست بعد از ورزش تصویری از جریان خون به قلب تهیه می‌شود، گران‌تر بوده اما برای زنان مطمئن‌تر از نوار قلب هستند.

آنژیوگرافی کرونری (نوعی تصویربرداری اشعه ایکس که انسدادهای سرخرگ‌های کرونری را مشخص می‌کند) استانداردی طلایی برای شناسایی محل انسدادهای موجود در افرادی است که تست ورزشی آن‌ها مثبت است. البته این استاندارد برای زنان چندان معتبر نیست، زیرا آن‌ها کمتر از مردان دچار ضایعات برآمده و مجزا شده و بیشتر دچار بیماری میکروواسکولار می‌شوند، و در عین حال آنژیوگرام‌های آن‌ها هیچگونه انسدادی را نشان نمی‌دهد. زنان به دو تست اضافی نیاز دارند که می‌توان آن‌ها را در طول آنژیوگرافی عروق کرونر انجام داد:

• اولتراسوند داخل رگی (IVUS)
• مطالعات معکوس جریان کرونری

تفاوت‌ها در درمان

برای زنانی که سرخرگ‌های کرونری آن‌ها در تمام نقاط به یک اندازه تنگ شده‌اند یا مبتلا به بیماری میکروواسکولار هستند، تغییر سبک زندگی و مصرف دارو تنها گزینه‌های درمانی هستند. برای زنان و مردانی که ضایعات کرونری مسدود کننده دارند، آنژیوپلاستی با استفاده از اِستنت و عمل بای پس به یک اندازه می‌توانند سرخرگ‌ها را با موفقیت باز کنند، اما معمولاً این اعمال برای زنان کمتر از مردان انجام می‌شوند.

معمولاً زنانی که تحت عمل بای پس یا آنژیوپلاستی قرار می‌گیرند یک دهه پیرتر از مردانی هستند که تحت اعمال مشابه قرار می‌گیرند. شاید به همین دلیل است که مجبورند بیشتر در بیمارستان بمانند، نرخ مرگ و میرشان در هفته‌های بعد از عمل بیشتر بوده و کمتر به مراکز توان‌بخشی کرونری (قلبی) ارجاع داده می‌شوند.