[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]
سکته قلبی (انفارکتوس حاد)، به یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ‌ومیر در ایران تبدیل شده است. برای مبارزه با این عارضه خطرناک، با علت‌ها و علائم آن آشنا شوید.
[/alert]
سکته قلبی (انفارکتوس حاد) زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از شریان‌های خون‌رسان به عضله قلب (میوکارد)، به‌طور کامل مسدود شده، در نتیجه بخشی از عضله قلب با کمبود خون یا اکسیژن مواجه می‌گردد. کمبود اکسیژن، مرگ سلول‌های بافت آن نواحی را در پی خواهد داشت که در اصطلاح پزشکی، انفارکتوس نامیده می‌شود.
انفارکتوس میوکارد، یک فوریت پزشکی به‌شمار آمده و می‌بایست سریعاً مورد رسیدگی قرار گیرد. لذا اگر در شما و یا فردی در نزدیکی‌تان، یکی از این نشانه‌ها اتفاق افتاد، لازم است فوراً با اورژانس (115) تماس بگیرید. درصورتی‌که درمان پزشکی سریع و به‌موقع انجام پذیرد، آسیب به قلب محدود خواهد بود، اما حتی 10 دقیقه تأخیر می‌تواند مهلک و مرگ‌آفرین باشد.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]
عواملی که خطر ابتلا به سکته قلبی (انفارکتوس حاد) را افزایش می‌دهد:
انباشتگی و رسوب برخی ترکیبات مانند چربی‌ها، باعث سختی شریان‌ها شده، تنگی مسیر جریان خون را به دنبال خواهد داشت که اصطلاحاً تصلب شرایین، گفته می‌شود. تصلب شرایین به‌مرور و با گذشت زمان، گردش خون را با خطر مواجه می‌نماید و می‌تواند مسدود شدن جریان خون و انفارکتوس را در پی داشته باشد. عوامل زیر، خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می‌دهند:
- سن
- جنسیت (مردان بیشتر از زنان در معرض خطر قرار دارند)
- سیگار کشیدن
- رژیم غذایی پر چربی
- میزان بالای چربی در خون، مانند تری‌گلیسیریدها و کلسترول بد (LDL)
- ناکافی بودن فعالیت بدنی و ورزش
- اضافه‌وزن یا چاقی
- سابقه سکته قلبی (انفارکتوس حاد) در خانواده
- دیابت
- فشارخون بالا
- استرس
علاوه بر عوامل فوق، به نظر می‌رسد بالا رفتن میزان ترکیباتی در خون، خطر ابتلا افراد به سکته قلبی (انفارکتوس حاد) را افزایش می‌دهد. هوموسیستئین، پروتئین واکنشی سی یا سی‌آر‌پی و همچنین فیبرینوژن، از این دسته به شمار می‌روند.
[/alert]
علائم و نشانه‌های سکته قلبی
- احساس ناراحتی و درد در میانه سینه، سنگینی و فشار، احساس تنگی و فشرده شدن قفسه سینه
- دردی که به سمت گردن، فک، بازوی چپ و همچنین پشت انتشار می‌یابد.
- تنگی نفس
- احساس گیجی و عدم تعادل، همچنین ضعف و سستی
- حالت تهوع، گاهی همراه با استفراغ
- تپش قلب نامنظم
- عرق کردن
- احساس مرگ قریب‌الوقوع برای حدود 10 دقیقه، شبیه به حملات هراس (Panic Attack)
هنگام سکته قلبی (انفارکتوس حاد)، زنان نشانه‌هایی را تجربه می‌کنند که در مقایسه با علائم مردان، متفاوت هستند. علاوه بر درد قفسه سینه، ممکن است در زنان، این نشانه‌ها ظاهر شوند، شامل:
- درد در ناحیه شکم و یا سوزش سر دل
- خستگی غیرطبیعی و نامعمول
- چسبناک بودن، نمناکی و سردی پوست
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]
اگر در خودتان، علائمی شبیه به سکته قلبی (انفارکتوس حاد)، احساس می‌کنید:
سریعاً با اورژانس تماس بگیرید. سپس، اگر آسپرین در دسترس دارید، یک قرص مصرف نمایید تا آمبولانس از راه برسد. معمولاً بی‌درنگ در بیمارستان پذیرش‌شده و وضعیت شما مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.[/alert]
علت‌ها و دلایل سکته قلبی (انفارکتوس حاد)
اگر یکی از شریان‌هایی (سرخرگ‌هایی) که به قلب خون‌رسانی می‌کنند، مسدود شود، سکته قلبی (انفارکتوس حاد) را پی خواهد داشت. بدون خون‌رسانی، قلب با کمبود اکسیژن مواجه شده، نهایتاً در بافت مربوطه، مرگ سلول‌ها آغاز خواهد شد. شایع‌ترین علت انسداد سرخرگ‌ها، بیماری آترواسکلروزیس یا تصلب شرایین می‌باشد. علت این بیماری هنوز دقیقاً مشخص نیست، بااین‌حال، اکثر پژوهشگران بر این باور هستند که نقطه شروع بیماری تصلب شرایین زمانی است که در لایه داخلی شریان‌ها آسیب به‌وجود می‌آید.
لایه داخلی رگ‌ها که در تماس با خون قرار دارد، شامل سه لایه است. درونی‌ترین لایه، سلول‌های سنگفرشی هستند که اندوتلیوم نام دارند. آسیب در سلول‌های سنگفرشی به‌تدریج زمینه را برای شکل‌گیری تصلب شرایین فراهم می‌نماید.
به نظر می‌رسد عوامل زیر در بروز صدمه و آسیب نقش داشته باشند:
- فشارخون بالا
- افزایش سطح کلسترول بد، لیپوپروتئین کم چگال
- سیگار کشیدن
- دیابت
- التهاب
- انباشتگی هوموسیستئین (homocysteine)، این آمینواسید در بدن تولیدشده و اعتقاد بر این است که افزایش سطح هوموسیستئین، خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها را افزایش می‌دهد، ازجمله: بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، پوکی استخوان، دیابت و نیز زوال عقل یا دمانس (dementia).
پس از ایجاد آسیب در شریان، سلول‌های خونی با نام پلاکت، به‌تدریج در محل آسیب تجمع می‌یابند تا روند ترمیم انجام پذیرد. با گذشت زمان، چربی‌ها، کلسترول و سایر ترکیبات نیز در محل آسیب، انباشته می‌شوند که افزایش ضخامت و سخت‌تر شدن دیواره شریان را به دنبال خواهد داشت. جریان خونی که از شریان عبور می‌کند، کاهش‌یافته، درنتیجه اکسیژن کمتری برای اندام‌ها فراهم می‌گردد. در ادامه، ممکن است لخته‌های خونی تشکیل شود که می‌تواند انسداد شریان را در پی داشته باشد. گاهی هرچند به‌ندرت، در عروق کرونر (که به عضله قلب، خون‌رسانی می‌کنند)، اسپاسم یا گرفتگی اتفاق می‌افتد که می‌تواند باعث توقف جریان خون شده و سکته قلبی (انفارکتوس حاد) را به‌همراه خواهد داشت.
تشخیص سکته قلبی
اگر فکر می‌کنید نشانه‌های سکته قلبی در شما ظاهر شده است، زمان را از دست ندهید. انتظار برای اطمینان بیشتر، ممکن است خطر مرگ را در پی داشته باشد. لذا بلافاصله با اورژانس (115) تماس بگیرید. در بخش اورژانس، پزشک درباره نشانه‌ها از شما سؤالاتی می‌پرسد و معاینه نیز انجام می‌پذیرد.
برای آگاهی از عملکرد قلب، پزشک بی‌درنگ آزمایشاتی را انجام می‌دهد، شامل:
- نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام
- آزمایش‌های خون برای بررسی میزان برخی آنزیم‌ها که زمان سکته قلبی (انفارکتوس حاد) تغییر می‌کنند.
آزمایشات دیگری نیز ممکن است مورد توجه قرار گیرند، ازجمله:
- عکس از قفسه سینه (پرتو ایکس)
- اکوکاردیوگرام
- کاتتریزاسیون عروق کرونر قلب یا آنژیوگرافی کرونر
- تست استرس، ضربان قلب بیمار تحت نظر پزشک به‌تدریج افزایش می‌یابد و به‌صورت نوار قلب ثبت می‌گردد. معمولاً، راه رفتن روی تردمیل موردتوجه می‌باشد، اما در برخی بیماران که امکان راه رفتن ندارند، افزایش ضربان قلب از طریق به‌کارگیری دارو انجام می‌شود.
سکته قلبی و رویکرد‌های درمانی
در مورد بیمارانی که به سکته قلبی (انفارکتوس حاد) دچار شده‌اند، هدف درمان، مشخص و فوری خواهد بود: در ناحیه‌ای که تحت تأثیر حمله قلبی قرار گرفته است، جریان خون می‌بایست سریعاً دوباره برقرار شده تا از آسیب بیشتر جلوگیری به عمل آید و در مورد سلامتی عضله قلب و نیز صحت عملکرد آن تا آنجا که ممکن است، حفظ و نگهداری صورت پذیرد.
اگر پزشک برای شما نیتروگلیسیرین تجویز کرده است، می‌توانید یک قرص مصرف نمایید تا تیم فوریت‌های پزشکی از راه برسند. در بیمارستان، پزشک ممکن است دارودرمانی، آنژیوپلاستی و یا انجام جراحی را مدنظر قرار داده تا سکته قلبی (انفارکتوس حاد) تحت کنترل و درمان قرار گیرد. اگر درمان آنژیوپلاستی موردتوجه باشد، برای رفع انسداد رگ، روش‌های مختلفی می‌توانند به کار گرفته شوند، نظیر باد کردن بالون در محل تنگی رگ و یا باز نگه‌داشتن رگ از طریق کار گذاشتن توری مخصوصی که استنت نامیده می‌شود.
پس از سکته قلبی (انفارکتوس حاد) و انجام درمان‌های لازم، بیمار می‌بایست در سبک زندگی خود، برای مثال در رژیم غذایی و یا تمرینات بدنی، تغییراتی انجام دهد. مصرف داروها نیز باید دقیقاً مطابق با تجویز پزشک باشد. این موارد لازم است بسیار جدی گرفته شوند تا از تکرار حمله قلبی یا حتی خطر مرگ جلوگیری به عمل آید.
سبک زندگی
بسیاری از عواملی که خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهند، می‌توانند با انجام تغییراتی در سبک زندگی، تحت کنترل قرار گرفته و به‌تدریج برطرف شوند، نظیر: کلسترول بالا، فشارخون بالا، اضافه‌وزن، میزان بالای هوموسیستئین و پروتئین واکنشی سی (CRP).
برنامه‌های بازتوانی قلب، آموزش‌هایی را به بیمار ارائه می‌نمایند که رژیم غذایی، تمرینات بدنی و نیز روش‌های آرامش روانی، را شامل می‌شوند.
دارودرمانی
پس از انتقال به بیمارستان، به‌منظور جلوگیری از آسیب‌های سکته قلبی (انفارکتوس حاد) و نیز کمک به بیمار در جهت پشت سر گذاشتن بحران، داروهایی به بیمار داده می‌شوند شامل:
- آسپرین، در جلوگیری از لخته شدن خون، مؤثر می‌باشد.
- نیتروگلیسیرین، باعث می‌شود رگ‌های خونی بازتر شوند.
- داروهای تسکین‌دهنده و ضد درد در تسکین درد مؤثر بوده و غالباً به‌صورت تزریق داخل وریدی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- داروهای ترومبولیتیک، مکانیسم عمل آن‌ها از طریق حل کردن لخته‌ها می‌باشد.
- داروهای ضد انعقاد خون، به رقیق‌کننده معروف هستند و باعث می‌شوند احتمال تشکیل لخته در خون کاهش یابد.
پس از بهبودی اولیه، دسته‌ای دیگر از داروها مورد استفاده قرار می‌گیرند تا خطر بروز حمله‌های بعدی، کاهش پیدا کند، شامل:
- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، رگ‌های خونی را بازتر می‌نمایند، درنتیجه، قلب آسان‌تر می‌تواند خون را به اندام‌ها بفرستد.
- مهارکننده‌های بتا، با آهسته‌تر شدن ضربان قلب، فشارخون کاهش می‌یابد.
- استاتین‌ها، در کاهش کلسترول مؤثر می‌باشند.
- نیکوتینیک اسید یا نیاسین، با نام ویتامین B3 نیز شناخته می‌شود که گاهی به‌منظور کاهش کلسترول مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- رزین‌های تجمع دهنده اسیدهای صفراوی، کبد برای تولید اسیدهای صفراوی از کلسترول استفاده می‌کند. رزین‌ها باعث می‌شوند اسیدهای صفراوی از بدن دفع شوند. درنتیجه کبد به‌منظور تأمین اسیدهای صفراوی، کلسترول بیشتری مصرف می‌نماید که نهایتاً باعث می‌شود سطح کلسترول خون کاهش پیدا کند.
- مشتقات اسید فیبریک یا فیبرات‌ها، تری‌گلیسیریدها را کاهش می‌دهند و همچنین نسبتاً در کاهش کلسترول نیز سودمند می‌باشند.
- داروهای ضد انعقاد خون، در جلوگیری از تشکیل لخته مؤثر می‌باشند.
درمان‌های جراحی
مداخله کرونری از راه پوست
این عمل، با سرواژه PCI شناخته می‌شود. در PCI اولیه، ابتدا عمل آنژیوگرافی عروق کرونر انجام می‌پذیرد. کاتتر، لوله‌ای نازک و بلند می‌باشد که از طریق یکی از عروق اصلی، وارد بدن شده و به سمت ورودی شریان کرونری هدایت می‌شود. سپس ماده حاجب، از طریق کاتتر به ابتدای رگ مورد بررسی، تزریق می‌گردد و به دنبال آن تصویربرداری رادیوگرافیک، انجام خواهد شد. درنتیجه پزشک می‌تواند محل تنگی یا انسداد را مشاهده نماید. در مرحله بعد، آنژیوپلاستی بالون انجام می‌گیرد (باد کردن بالون در محل انسداد، باعث خواهد شد شریان در آن محل بازتر شود)، غالباً در محل انسداد، استنت نیز قرار داده می‌شود تا شریان را باز نگه دارد.
[dopts id=”3″]
پیوند بای‌پس عروق کرونر قلب
این عمل، یک جراحی باز به شمار می‌آید و به سرواژه CABG نیز معروف می‌باشد. ابتدا تکه‌ای رگ، از ناحیه پا یا بازو برداشته می‌شود. بافتی که بعد از محل انسداد عروق کرونر قرار گرفته است، از جریان خون کافی برخوردار نمی‌باشد. لذا تکه رگ مذکور به عروق کرونری پیوند می‌خورد تا به بافت اطراف گرفتگی یک مسیر کنارگذر وجود داشته باشد. درنتیجه، خون‌رسانی به بافت قلب از مسیر فرعی انجام می‌پذیرد.
مراقبت پیشگیرانه
خطر سکته قلبی (انفارکتوس حاد) می‌تواند با اقداماتی کاهش یابد، شامل:
- سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- تمرینات ورزشی را در برنامه خود قرار دهید، برای مثال پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا. ضمناً، تداوم تمرینات نیز مهم می‌باشد: پنج روز در هفته، هرروز حداقل 30 دقیقه
- استرس را کاهش داده و تکنیک‌های مدیریت و کاهش استرس را نیز فرا بگیرید.
- مصرف چربی‌‌های اشباع‌شده را کاهش داده، در مقابل، میوه، سبزیجات و غلات کامل (سبوس‌دار) را به میزان بیشتری در رژیم غذایی خود وارد نمایید.
- وزن خود را کاهش داده و یا در وزن مناسب ثابت بمانید.
اگر به کلسترول بالا، دیابت و یا افزایش فشارخون مبتلا هستید، توصیه‌های پزشک را مورد توجه قرار دهید تا عوامل خطر سکته قلبی (انفارکتوس حاد)، تحت کنترل قرار گیرند. علاوه بر تغییر سبک زندگی، ممکن است لازم باشد دارودرمانی را نیز ادامه دهید.