بیماری قلبی اصطلاحی است که برای هر اختلالی در قلب استفاده می‌شود. بر خلاف بیماری قلبی عروقی، که درباره مشکلات عروق و سیستم گردش خون و همچنین قلب است، بیماری قلبی تنها به مشکلات و بدشکلی‌های قلب می‌پردازد.
انواع امراض قلبی
انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی وجود دارند که بر بخش‌های مختلفی از اندام‌های بدن اثر گذاشته و به روش‌های مختلفی رخ می‌دهند.
بیماری قلبی مادرزادی
بیماری قلبی مادرزادی یک اصطلاح عمومی است که به برخی از بدشکلی‌های مادرزادی قلب اطلاق می‌شود. برای مثال:
- نقص‌های دیواره‌های قلب: وجود یک سوراخ بین دو دهلیز یا دو بطن قلب
- نقص‌های انسدادی: انسداد ناقص یا کامل جریان خون در دهلیزها یا بطن‌های قلب
- بیماری قلبی سیانوتیک: نقص در قلب که باعث کمبود اکسیژن در سایر اندام‌های بدن شود.
تپش نامنظم قلب یا آریتمی
آریتمی به تپش نامنظم قلب گفته می‌شود. ضربان قلب ممکن است به چندین روش ریتم منظم خود را از دست بدهد. این روش‌ها عبارتند از:
- تاکی کاردی، یا تندتپشی به حالتی اطلاق می‌شود که تپش قلب بیش از حد سریع است.
- برادی کاردی، یا کندتپشی به حالتی اطلاق می‌شود که تپش قلب بیش از حد کند است.
- انقباضات ناقص بطنی یا ضربان نامنظم
- فیبریلاسیون، زمانی که ضربان قلب نامنظم است.
آریتمی قلبی هنگامی رخ می‌دهد که پلاس‌های الکتریکی قلب که وظیفه تنظیم ضربان قلب را بر عهده دارند به درستی کار نکند. این امر سبب می‌شود که ضربان قلب آنطور ضربان کند که نباید؛ یعنی یا خیلی تند یا خیلی کند یا شدیداً نامنظم.
ضربان نامنظم قلب بسیار شایع است و همه آن را تجربه کرده‌اند. وقتی قلب بطور نامنظم بتپد حسی همچون تندتر تپیدن یا سراسیمه تپیدن قلب دارد. ولی اگر ضربان نامنظم قلب چندین و چند بار اتفاق بیافتد یا در اثر آسیب یا تضعیف قلب رخ دهد، باید آن را جدی گرفت و به دنبال درمان آن کرد.
بیماری عروق کرونر
عروق کرونر وظیفه خونرسانی به ماهیچه قلب را بر عهده دارد و مواد مغذی و اکسیژن را به ماهیچه قلب می‌رساند. عروق کرونر می‌توانند بیمار شده یا آسیب ببینند، معمولاً در نتیجه تجمع پلاک‌هایی که حاوی کلسترول هستند. تجمع پلاک باعث باریک شدن عروق کرونر شده و در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی کمتری به ماهیچه قلب می‌رسد.
کاردیومیوپاتی متسع
حفره‌های قلب در نتیجه تضعیف ماهیچه قلب متسع شده و نمی‌تواند خون را به طرز مناسبی پمپاژ کند. شایع‌ترین علت عدم رسیدن اکسیژن به مقدار کافی به ماهیچه قلب، بیماری عروق کرونر است. این بیماری معمولاً بطن چپ را مبتلا می‌کند.
آنفارکتوس میوکارد
این عارضه تحت عنوان سکته قلبی، کاردیاک آنفارکتوس و ترومبوز کرونری نیز شناخته می‌شود. جریان خون منطقع باعث آسیب دیدن یا از بین رفتن بخشی از ماهیچه قلب می‌شود. این مشکل معمولاً از تشکیل لخته خون در عروق کرونری ناشی می‌شود. همچنین وقتی که یک شریان بطور ناگهانی باریک شده یا دچار اسپاسم شود.
نارسائی قلب
نام دیگر این بیماری نارسائی احتقانی قلب است، نارسائی قلب هنگامی رخ می‌دهد که قلب نتواند به طرز موثری خون را به اندام‌های بدن برساند.
ممکن است سمت چپ یا راست دچار نارسائی شود. به ندرت پیش می‌آید که هر دو سمت قلب دچار نارسائی شوند. بیماری عروق کرونری یا بیماری فشار خون می‌تواند به مرور زمان باعث تضعیف یا سفت شدن ماهیچه قلب شده و در نتیجه قلب نمی‌تواند به خوبی خون را در خود جا دهد یا پمپاژ نماید.
کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
این بیماری یک اختلال ژنتیکی است که در آن دیواره بطن چپ ضخیم شده و در نتیجه قلب باید زحمت بیشتری بکشد تا خون را به بیرون پمپاژ کند. این بیماری اولین دلیل مرگ و میر ناگهانی در بین ورزشکاران است. اگر یکی از والدین دچار کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک باشد شانس انتقال این بیماری به فرزاندن آنها ۵۰ درصد است.
نارسائی میترال
این بیماری که تحت عنوان نارسائی دریچه میترال، نارسائی میترال یا ناتوانی میترال نیز شناحته می‌شود هنگامی رخ می‌دهد که دریچه میترال نتواند به اندازه کافی سفت بسته شود. این امر سبب می‌شود تا خون بجای خارج شدن از قلب به داخل آن بازگردد. در نتیجه خون نمی‌تواند از قلب خارج شده و به اندام‌های بدن برسد.
مبتلایان به این عارضه غالباً احساس خستگی و تنگی نفس دارند.
پرولاپس دریچه میترال
هنگامب که دریچه بین دهلیز چپ و بطن چپ قلب کاملاً بسته نشود، به سمت بالا یا به سمت دهلیز متورم می‌شود. در اکثر بیماران این بیماری جدی نیست و نیازی به درمان ندارد. ولی در برخی افراد، مخصوصاً اگر این بیماری با نارسائی میترال همراه شود، نیاز به درمان خواهد داشت.
تنگی دریچه ریوی (پولمونری)
این بیماری باعث می‌شود تا قلب به زحمت بتواند خون را از بطن راست به داخل شریان ریوی پمپاژ کند زیرا دریچه ریوی بیش از حد تنگ است. بطن راست مجبور می‌شود تا برای غلبه بر انسداد دریچه سخت‌تر کار کند. اگر نوزاد به این بیماری مبتلا شود کبود خواهد شد. ولی کودکان در سنین بالاتر معمولاً علائمی از خود نشان نمی‌دهند.
در صورتی نیاز به درمان خواهد بود که فشار در بطن راست بیش از اندازه زیاد باشد. برای از بین بردن انسداد باید بالون والوپلاستی یا جراحی باز قلب انجام گیرد.
علل امراض قلبی
بیماری قلبی در اثر آسیب دیدگی همه یا بخشی از قلب، آسیب دیدگی عروق کرونری یا کمبود مواد مغذی و اکسیژن در دسترس اندام‌های بدن رخ می‌دهد. برخی از انواع بیماری همچون کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، ژنتیکی است. این بیماری‌ها، به همراه نواقص مادرزادی قلب، در زمان تولد در بیمار وجود دارند.
برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. این تغییرات عبارتند از:
- فشار خون بالا و کلسترول
- سیگار کشیدن
- اضافه وزن و چاقی
- دیابت
- سابقه خانوادگی
- رژیم غذایی مملو از فست فود
- سن
- سابقه پره‌اکلامپسی در دوران بارداری
- نشستن در یک نقطه برای مدت طولانی، مثل نشستن پشت میز محل کار
وجود هر یک از این فاکتورهای ریسک در زندگی شخص می‌تواند به طرز چشمگیری احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. برخی از آنها همچون سن غیر قابل پیشگیری است. برای مثال، وقتی که یک زن به ۵۵ سالگی می‌رسد، احتمال ابتلا به مرض قلب افزایش می‌یابد.
علائم امراض قلبی
علائم مرض قلب بسته به هر بیماری متفاوت است. ولی علائم بالینی شایع عبارتند از درد قفسه سینه، تنگی نفس و تپش قلب. به احساس درد در ناحیه قفسه سینه که همراه با بسیاری از امراض قلبی دیده می‌شود آنژین، آنژین صدری گفته می‌شود و هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از قلب نتواند به قدر کافی اکسیژن دریافت کند.
آنژین صدری در اثر حوادث استرس زا یا فشار جسمانی رخ می‌دهد و معمولاً زیر ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. حمله قلبی در نتیجه انواع مختلفی از امراض قلبی رخ می‌دهد. علائم حمله قلبی و آنژین صدری مشابه هستند ولی تفاوت آنها در این است که حمله قلبی در زمان استراحت رخ داده و معمولاً شدید هستند.
علائم حمله قلبی معمولاً با علائم سوءهاضمه اشتباه گرفته می‌شوند. سوزش قلب و شکم درد رخ می‌دهد و همچنین روی سینه احساس سنگینی وجود دارد.
سایر علائم حمله قلبی عبارتند از:
- دردی که در سرتاسر بدن پخش می‌شود، برای مثال از قفسه سینه به بازوها، گردن، پوست، شکم یا فک
- سبک سری و احساس سرگیجه
- تعریق زیاد
- حالت تهوع و استفراغ
نارسائی قلبی نیز یکی از نتایج مرض قلب است، تنگی نفس نیز زمانی رخ می‌دهد که قلب نتواند خون را در بدن به گردش بیاندازد. برخی از عارضه‌های قلبی هیچ علامتی ندارد، مخصوصاً در بزرگسالان و افراد مبتلا به دیابت. اصطلاح بیماری مادرزادی قلبی یک طیف از عارضه‌های قلبی را پوشش می‌دهد ولی علائم بالینی عمومی آنها عبارتند از:
- تعریق
- میزان زیاد خستگی
- تپش قلب و تنفس تند
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- کبودی پوست
- ناخن‌های قاشقی
در موارد شدیدتر، علائم از زمان تولد رخ می‌دهند. ولی این علائم شاید تا زمانی که شخص به ۱۳ سالگی برسد نیز بروز نکنند.
درمان
دو نوع درمان مختلف برای مرض قلب وجود دارد. در ابتدا، شخص می‌تواند با استفاده از دارو عارضه قلبی خود را درمان کند. اگر این داروها اثر مطلوبی نداشتند، گزینه‌های جراحی برای درمان مشکل وجود دارد.
دارو
طیف وسیعی از داروها وجود دارند که می‌توان برای اکثر عارضه‌های قلبی مصرف کرد. بسیاری از این داروها برای جلوگیری از لختگی خون تجویز می‌شود ولی برخی از این داروها هدف دیگری نیز دارند.
داروهای اصلی عبارتند از:
- استاتین‌ها برای پایین آوردن کلسترول
- رقیق کننده‌های خون مثل وارفارین برای پیشگیری از لختگی خون
- بتابلاکرها برای درمان حمله قلبی، نارسائی قلبی و فشار خون بالا
- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، برای نارسائی قلبی و فشار خون بالا
پزشک سعی می‌کند تا با کمک بیمار دارویی را تجویز کند که برای وی ایمن و موثر باشد. از داروها برای درمان عارضه‌های پیش زمینه‌ای استفاده می‌شود که می‌توانند بر قلب اثر بگذارند، مثل دیابت؛ تا آنها را پیش از مشکل ساز شدن درمان کنند.
جراحی
جراحی قلب یک روش پرفشار است که ریکاوری از آن مدت‌ها طول خواهد کشید. ولی جراحی در درمان انسداد و مشکلات قلبی که دارو نمی‌تواند درمان کند بسیار موثر است، مخصوصاً در مراحل پیشرفته امراض قلبی.
شایع‌ترین جراحی‌ها عبارتند از:
- آنژیوپلاستی، که در آن با وارد کردن یک کاتتر عروق خونی مسدود شده را باز می‌کنند تا جریان خون به قلب به حالت سابق بازگردد.
- جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری، که جریان خون را در اشخاصی که دچار انسداد سرخرگی شده‌اند به نواحی مسدود شده قلب می‌رساند.
- جراحی برای ترمیم یا جایگزینی دریچه‌های معیوب قلب
- ضربان ساز یا دستگاه‌های الکترونیکی که برای مبتلایان به آریتمی ضربان قلب را تنظیم می‌کند.
پیوند قلب نیز یکی دیگر از گزینه‌هاست. ولی در اغلب اوقات یافتن یک قلب مناسب با اندازه و گروه خونی مناسب در زمان بسیار کم بسیار دشوار است. کسانی که در لیست انتظار پیوند قلب هستند شاید سمجبور شوند سال‌ها منتظر بمانند.
پیشگیری
نمی‌توان از برخی از انواع بیماری قلبی، از جمله بیماری‌های مادرزادی قلبی پیشگیری کرد.
ولی می‌توان با انجام اقدامات زیر از سایر بیماری‌ها پیشگیری نمود:
- خوردن یک رژیم غذایی متعادل. مصرف یک رژیم غذایی با چربی کم، فیبر بالا و اطمینان حاصل کردن از مصرف پنج پرس میوه و سبزیجات تازه در روز. افزایش مصرف نان سبوس‌دار و کاهش مصرف نمک و شکر در رژیم غذایی. مصرف چربی فقط به صورت غیر اشباع.
- بطور منظم ورزش کنید. این کار باعث تقویت قلب و سیستم گردش خون شده، کلسترول را کاهش داده و فشار خون را تنظیم می‌کند.
- سالم نگاه داشتن وزن بدن نسبت به قد می‌توانید با کلیک اینجا شاخص توده بدنی یا (BMI خود را محاسبه کنید).
- اگر سیگار می‌کشید، فوراً مصرف سیگار را ترک کنید. سیگار کشیدن یکی از اصلیترین فاکتورهای ریسک برای بیماری‌های قلبی و عروقی است.
- مصرف الکل را کاهش دهید. بیش از ۱۴ واحد در روز الکل ننوشید.
- عارضه‌هایی که بر سلامت قلب تأثیر می‌گذارند را کنترل کنید، مثل فشار خون بالا و دیابت.
اگرچه این اقدامات نمی‌توانند کاملاً خطر بیماری قلبی را از بین ببرند ولی می‌توانند با بهبود بخشیدن سلامت عمومی تا حد زیادی احتمال بروز مرض قلب را کاهش دهند.
