تجمع غیرطبیعی مایع در مفصل مچ پا، پا و ساق پا می‌تواند باعث تورم گردد. این تجمع مایع و تورم،”ادم” نامیده می‌شود. درواقع ادم پاسخ عمومی بدن به یک صدمه یا التهاب است. ادم ممکن است به یک بخش کوچک از بدن محدود شود و یا کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد. داروها، عفونت، حاملگی، و بسیاری از عوارض و بیماری‌ها می‌توانند موجب بروز ادم گردند. نشت رگهای خونی کوچک، موجب نفوذ مایع به بافت‌های مجاور می‌شود. هنگامی‌که این مایع اضافی تجمع می‌یابد، باعث تورم بافت و درنتیجه “ادم” می‌گردد.
ادم و بیماری‌های قلبی (نارسایی احتقانی قلب)
وقتی‌که قلب ضعیف می‌شود و به‌طور مؤثر عمل پمپاژ خون را انجام نمی‌دهد، مایعات به‌آرامی تجمع می‌یابند و موجب ادم پا می‌گردد. اگر تجمع مایع به‌سرعت رخ دهد، می‌تواند موجب تجمع مایع در ریه‌ها گردد (ادم ریوی). نارسایی قلبی نیز می‌تواند باعث تورم در شکم شود. گاهی اوقات نارسایی قلبی می‌تواند باعث تجمع مایع در ریه‌ها (ادم ریوی) و نهایتاً منجر به تنگی نفس شود.
هنگامی‌که سمت چپ قلب (بطن چپ) دچار نارسایی و ضعف عملکرد می‌شود، به‌تدریج در ریه‌ها مایعات جمع می‌شود. این مایعات اضافی، انبساط راه‌های هوایی را هنگام عمل دم مشکل‌تر می‌سازد. درنتیجه تنفس سخت‌تر می‌شود و ممکن است فرد احساس تنگی نفس کند، به‌خصوص هنگام فعالیت و یا زمانی که دراز کشیده است.
هنگامی‌که سمت راست قلب (بطن راست) دچار نارسایی و ضعف عملکرد می‌شود، به‌تدریج در پاها و ساق پاها مایعات جمع می‌شود. تورم پف‌آلود پا، نشانه‌ای از نارسایی بطن راست قلب است، به‌خصوص اگر ادم از نوع ادم گوده‌گذار باشد. در این حالت، اگر با انگشت بر روی پای متورم فشار داده شود، جای انگشت باقی می‌ماند. ادم غیر گوده‌گذار به دلیل نارسایی قلبی، ایجاد نمی‌شود.
با بدتر شدن نارسایی قلب در بطن راست، بخش فوقانی پاها متورم شده و درنهایت در شکم مایع اضافی (آسیت) تجمع می‌یابد و گاهی ممکن است منجر به ایست قلبی شود. احتباس مایعات با افزایش وزن همراه است، که یک مقیاس قابل‌اعتماد برای سنجش مقدار مایع تجمع یافته در شکم می‌باشد.
شما به‌احتمال‌زیاد در انتهای روز متوجه تورم در پا و ورم مچ پا ی خود می‌شوید، زیرا نیروی گرانش، مقدار و فشارخون در رگهای اندام تحتانی را افزایش می‌دهد. مدتی دراز کشیدن و استراحت کردن معمولاً این تورم را کاهش می‌دهد.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]
اگر متوجه افزایش تورم در پا و مچ پای خود شدید که به‌تدریج بدتر می‌شود، باید به پزشک خود اطلاع دهید. معمولاً تنظیم درمان دیورتیک (ادرارآور) برای کاهش این مشکل کافی است.[/alert]
سایر علت‌های ادم
تورم پا و مچ پا همچنین زمانی رخ می‌دهد که فرد:
- دچار اضافه‌وزن است.
- دارای یک لخته خون در پا است.
- مسن است.
- دچار عفونت پا است.
- شریان‌های پا نمی‌تواند به‌درستی خون را به قلب بازگرداند.
آسیب یا جراحی قبلی مربوط به ساق، مچ یا پاها نیز می‌تواند باعث ورم پا ها گردد. همچنین تورم پس از جراحی لگن (به‌ویژه در موارد سرطان) ممکن است رخ دهد.
تورم در بخشی از سیکل قاعدگی زنان یا در زنانی که استروژن مصرف می‌کنند، ممکن است بروز کند. بسیاری از زنان در دوران بارداری، مقداری ورم پا در بارداری را تجربه می‌کنند. تورم شدیدتر در دوران بارداری ممکن است نشانه پره اکلامپسی باشد، که یک بیماری جدی و شامل فشارخون بالا و تورم است.
تورم پاها ممکن است نشانه‌ای از نارسایی کلیه یا نارسایی کبد باشد. در این شرایط، مقدار بیش‌ازحد مایع در بدن تجمع می‌یابد.
برخی از داروها نیز ممکن است باعث تورم پاهای شما گردد. برخی از آنها عبارت‌اند از:
- داروهای ضدافسردگی، ازجمله مهارکننده‌های MAO و سه حلقه‌ای‌ها.
- داروهای ضد فشارخون، به نام مسدودکننده‌های کانال کلسیمی.
- هورمون‌ها، ازجمله استروژن (موجود در قرص‌های ضدبارداری و یا درمان جایگزینی هورمونی) و تستوسترون.
- استروئیدها
مراقبت‌های خانگی
برخی از اقداماتی که ممکن است به کاهش تورم کمک کند، عبارت‌اند از:
- درحالی‌که دراز کشیده‌اید، پاهای خود بر روی بالش قرار دهید، تا پاها بالاتر از قلب شما قرار گیرند.
- تمرینات ورزشی برای پاهای خود انجام دهید. این تمرینات، به پمپ مایع از پاها به قلب شما کمک می‌کند.
- از یک رژیم غذایی کم‌نمک پیروی کنید، تا به‌تدریج تجمع مایع و تورم کاهش یابد.
- جوراب ساق بلند (ساپورت) بپوشید. (می‌توانید از بسیاری از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم پزشکی تهیه کنید).
- در هنگام مسافرت، گاهی با ایستادن و قدم زدن، استراحت کنید.
- از پوشیدن لباس‌های تنگ و یا بستن بند جوراب در اطراف ران خود، اجتناب کنید.
- در صورت لزوم، وزن خود را کاهش دهید.
هرگز بدون مشورت با پزشک خود، مصرف هرگونه دارو را که گمان می‌کنید ممکن است باعث تورم شود، متوقف نکنید.
چه زمانی باید به یک مرکز پزشکی تخصصی مراجعه کنید؟
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]
با اورژانس115 تماس بگیرید، در صورت:
- احساس تنگی نفس.
- احساس درد قفسه سینه به‌خصوص اگر مانند احساس فشار یا تنگی سینه باشد.[/alert]
در صورت موارد زیر، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید:
- اگر مبتلا به بیماری قلبی و یا بیماری‌های کلیوی هستید و تورم شما در حال افزایش است.
- اگر سابقه بیماری کبدی دارید و در حال حاضر پاها یا شکم شما متورم است.
- اگر پای متورم شما به رنگ قرمز، گرم و حساس به لمس است.
- اگر تب دارید.
- اگر باردار هستید و تورم بیش از مقدار معمول دارید، یا دچار یک افزایش ناگهانی در تورم شده‌اید.
همچنین اگر اقدامات خود‌مراقبتی، به کاهش تورم کمک نمی‌کند یا تورم شما بدتر می‌شود، به پزشک خود مراجعه کنید.
تست‌های تشخیصی
- آزمایش‌های خون مانند شمارش گلبولی خون (CBC) یا بیوشیمی خون
- عکس‌برداری اشعه ایکس از قفسه سینه و یا اندام‌های تحتانی
- سونوگرافی داپلر از وریدهای پا
- نوار قلب
- آزمایش ادرار
روش‌های درمان
درمان شما، بر رفع علت تورم تمرکز می‌کند. پزشک ممکن است برای کاهش تورم، داروهای دیورتیک تجویز کند، هرچند این داروها می‌تواند همراه با عوارض جانبی باشد. برای ورم ساق پا که به یک عارضه پزشکی جدی مربوط نباشد، درمان‌های خانگی باید قبل از درمان دارویی، اعمال گردد.
