آريتمي يا تپش قلب نامنظم به معني اختلال در سرعت يا ريتم طبيعي ضربان قلب است. در صورت بروز آريتمي، ضربان قلب خيلي سريع يا خيلي کند مي‌شود و يا ريتم نامنظم پيدا مي‌کند. ضربان خيلي سريع قلب را تاکي‌کاردي يا ضربان قلب بالا مي‌گويند. به ضربان خيلي کند قلب هم، براديکاري يا ضربان قلب پايين گفته مي‌شود. اغلب آريتمي‌ها بي ضرر هستند، اما در برخي موارد ممکن است خطرناک باشد و حتی جان فرد مبتلا را تهديد کند. در صورت بروز تپش قلب نامنظم، قلب نمي‌تواند خون کافي به بدن پمپاژ کند. در نتيجه کمبود جريان خون، ممکن است به مغز، قلب يا ساير اعضاء بدن آسيب وارد شود.
آيا شما در معرض خطر ابتلا به تپش قلب نامنظم هستيد؟
تپش قلب نامنظم در افراد مسن بسيار شايع است. اغلب موارد خطرناک تپش قلب نامنظم در افراد با سن بالاتر از 60 سال رخ مي‌دهد. زيرا افراد مسن بيشتر در معرض ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و ساير بيماري‌هايي هستند که ممکن است منجر به بروز آریتمی قلبی شود. همچنين افراد مسن حساسيت بيشتري در برابر عوارض جانبي داروها دارند و مصرف برخي از داروها مي‌تواند باعث بروز تپش قلب نامنظم در آن‌ها شود.
برخی از انواع تپش قلب نامنظم، بیشتر در کودکان و نوجوانان اتفاق می‌افتد. آریتمی‌های فوق بطنی حمله‌ای (پی اس وی تی) از جمله نشانگان ولف – پارکینسون – وایت در افراد جوان شایع‌تر است. این بیماری در واقع سرعت بالای ضربان قلب است که به طور ناگهانی شروع می‌شود و خاتمه پیدا می‌کند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]
عوامل خطرزای اصلی
آریتمی‌ها در افرادی که بیماری‌ها یا مشکلات قلبی باعث ضعيف شدن قلب آن‌ها شده است، بيشتر شايع است. از جمله در افراد مبتلا به:
- حمله‌‌هاي قلبي
- نارسايي قلبی و کارديميوپاتي
- نشتي يا تنگي دريچه‌هاي قلب
- بيماري‌هاي قلبي ارثي و مادرزادي[/alert]
شرایط دیگری که می‌تواند خطر ابتلاء به تپش قلب نامنظم را افزایش دهد، عبارت است از:
- فشار خون بالا
- عفونت‌هایی که موجب آسیب دیدگی ماهیچه قلب یا کیسه احاطه کننده اطراف قلب می‌شود.
- دیابت
- وقفه تنفس در خواب
- پر کاری یا کم کاری غده تیروئید (زیاد بودن یا کم بودن هورمون تیروئید در بدن)
عوامل متعدد دیگری هم وجود دارد که می‌تواند خطر بروز ضربان قلب نامنظم را افزایش دهد. از جمله این عوامل می‌توان به جراحی قلب، برخی از داروها و عدم تعادل در مقدار مواد شیمیایی یا دیگر مواد موجود در گردش خون.
نشانه‌ها و علائم ضربان قلب نامنظم چیست؟
تپش قلب نامنظم در بسیاری از موارد هیچ گونه نشانه یا علائمی ندارد. اما در صورت وجود، شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم آن عبارت است از:
- تپش قلب (یعنی احساس کنید که قلب شما یک ضربان را جا می‌اندازد، لرزش غیر طبیعی دارد یا خیلی سخت و سریع می‌زند).
- ضربان قلب کند
- ضربان قلب نامنظم
- احساس وقفه بین ضربان‌های متوالی قلب
برخی از نشانه‌ها و علائمی که بیشتر خطرناک هستند، عبارت است از:
- اضطراب
- ضعف، سرگیجه و احساس سبکی سر
- غش کردن یا ضعف شدید نزدیک به حالت غش
- عرق کردن زیاد
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
علل بروز تپش قلب نامنظم
تپش قلب نامنظم، هنگامی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های الکتریکی کنترل کننده ضربان قلب دچار تأخیر شده یا متوقف شود. همچنین اگر قسمت دیگری از قلب شروع به تولید سیگنال‌های الکتریکی کند، می‌تواند موجب بروز تپش قلب نامنظم شود. زیرا تداخل این سیگنال‌ها با سیگنال‌های اصلی حاصل از سلول‌های عصبی مخصوص قلب موجب اختلال در ضربان طبیعی قلب می‌شود.
سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل، استفاده از برخی مواد مخدر (مانند کوکائین یا آمفی تامین‌ها)، استفاده از برخی داروهای تجویز شده یا بدون نسخه و مصرف زیاد کافئین یا نیکوتین در برخی افراد می‌تواند منجر به بروز تپش قلب نامنظم شود. تنش‌های روحی قوی و عصبانیت شدید هم می‌تواند موجب سخت‌تر شدن کار قلب، افزایش فشار خون و آزاد شدن هورمون‌های ضد تنش شود. گاهی اوقات مجموعه این واکنش‌ها می‌تواند منجر به بروز تپش قلب نامنظم شود.
حمله قلبی یا سایر شرایطی که باعث آسیب دیدگی سیستم الکتریکی قلب شود نیز می‌تواند منجر به بروز تپش قلب نامنظم گردد. مثال‌هایی از این موارد عبارت است از فشار خون بالا، بیماری عروق کرونر قلب، نارسایی قلبی، پر کاری یا کم کاری غده تیروئبد (زیاد بودن یا کم بودن میزان تولید هورمون تیروئید) و بیماری رماتیسم قلبی.
ناهنجاری‌های مادرزادی قلب نیز می‌تواند باعث بروز برخی از انواع آریتمی‌ها مانند نشانگان ولف – پارکینسون – وایت شود. اصطلاح “مادرزادی” به معنی عارضه‌ای است که از هنگام تولد در فرد وجود داشته باشد. گاهی اوقات هم علت بروز تپش قلب نامنظم نامشخص است.
تپش قلب نامنظم چگونه درمان می‌شود؟
درمان‌های رایج برای تپش قلب نامنظم شامل داروها، روش‌های پزشکی و جراحی می‌باشد. اگر ضربان نامنظم قلب شما موجب بروز علائم خطرناکی مانند سر گیجه، درد قفسه سینه یا غش شود، ممکن است پزشک شما تشخیص دهد که این عارضه باید درمان شود. همچنین اگر تپش قلب نامنظم باعث افزایش خطر عوارضی از قبیل نارسایی قلبی، سکته مغزی یا ایست قلبی شود، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که آن را درمان کنید.
داروها
دارو می‌تواند باعث کند کردن ضربان قلب سریع شود. همچنین با مصرف دارو می‌توان ضربان قلب نامنظم را به یک ضربان طبیعی و ثابت تبدیل کرد. داروهایی که برای این منظور استفاده می‌شوند، تحت عنوان ضد آریتمی (تپش قلب نامنظم) شناخته می‌شود.
بعضی از مهم‌ترین داروهایی که برای کند کردن ضربان سریع قلب استفاده می‌شود شامل مسدود کننده‌های بتا (مانند متوپرولول و آتنولول)، مسدود کننده‌های کانال کلسیم (مانند دیلیتیازم و وراپامیل) و دایگوگسین (دیجیتالیس) می‌باشد. اغلب این داروها برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی (آ اف) مصرف می‌شوند.
برخی از داروهایی که برای باز گرداندن ریتم طبیعی قلب استفاده می‌شوند شامل آمیودارون، سوتالول، فلکائینید، پروپافنون، دوفتیلید، ایبوتیلید، کوئینیدین، پروکائین آمید و دیزوپیر آمید می‌باشند. اغلب این داروها عوارض جانبی به همراه دارند. از مهم‌ترین عوارض جانبی این داروها می‌توان به تشدید ضربان نامنظم قلب یا حتی بروز نوع متفاوتی از بی نظمی در ضربان قلب اشاره کرد.
در حال حاضر هیچ دارویی که بتواند ضربان قلب کند را به طور مطمئنی درمان کند، وجود ندارد. اگر ضربان قلب به طور غیر طبیعی کند باشد، با استفاده از دستگاه تنظیم کننده ضربان درمان می‌شود.
بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی و برخی انواع دیگر تپش قلب نامنظم ممکن است با داروهای رقیق کننده خون درمان شود. این داروها خطر تشکیل لخته‌های خون را کاهش می‌دهند. وارفارین، دابیگاتران، هپارین و آسپیرین نمونه‌هایی از داروهای رقیق کننده خون هستند.
از مصرف دارو می‌توان برای کنترل کردن بیماری‌ها و مشکلاتی که می‌تواند باعث تپش قلب نامنظم شود، مانند بیماری‌های قلبی یا ناهنجاری تیروئید نیز استفاده کرد.
روش‌های پزشکی
انواع خاصي از تپش قلب نامنظم با استفاده از دستگاه تنظیم ضربان قلب درمان می‌شوند. این دستگاه وسیله کوچکی است که در زیر پوست قفسه سینه یا شکم قرار می‌گیرد تا ریتم غیر طبیعی ضربان قلب را اصلاح کند.
برخی از آریتمی‌ها نیز با ارسال امواج الکتریکی به قلب درمان می‌شوند. این روش درمانی را بسته به نوع آریتمی (تپش قلب نامنظم) که مورد درمان قرار می‌گیرد، اصطلاحاً کاردیوورژن یا دی‌فیبریلاسیون می‌نامند.
برخی از افرادی که در معرض خطر فیبریلاسیون بطنی قرار دارند، با استفاده از ابزاری به نام دفیبریلاتور کاردیو ورتر قابل کاشت (آی سی دی) درمان می‌شوند. آی سی دی هم مانند دستگاه تنظیم ضربان قلب، یک وسیله کوچک است که زیر پوست قفسه سینه قرار داده می‌شود. این وسیله با ارسال امواج الکتریکی یا شوک‌های خفیف به کنترل ضربان‌های نامنظمی که جان بیمار را تهدید می‌کند، کمک می‌کند.
روش درمانی دیگری به نام کاتتر ابلیشن وجود دارد که برای مواقعی که تپش قلب نامنظم با مصرف دارو درمان نمی‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، یک لوله نازک و انعطاف پذیر به درون یک سرخرگ خونی در ناحیه بازو، کشاله ران یا گردن وارد شده و از طریق این سرخرگ به سمت قلب هدایت می‌شود. یک دستگاه مخصوص از طریق این لوله به قلب انرژی می‌رساند. این انرژی، نقاط کوچکی از بافت قلب که ضربان غیر طبیعی قلب از آنجا شروع می‌شود را پیدا کرده و تخریب می‌کند. روش کاتتر ابلیشن معمولاً در یک بیمارستان مجهز و به عنوان بخشی از تحقیقات الکتروفیزیولوژی انجام می‌گیرد.
ممکن است پزشک به شما توصیه کند که قبل از انجام عمل کاتتر ابلیشن، یک اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال انجام دهید تا مطمئن شود که هیچ لخته خونی در دهلیز قلب (محفظه‌های قسمت بالایی قلب) وجود ندارد.
جراحی
پزشکان برخی از انواع تپش قلب نامنظم را با جراحی درمان می‌کنند. از این روش هنگامی استفاده می‌شود که قبلاً به منظور درمان عارضه دیگری مانند تعمیر دریچه قلب از جراحی استفاده شده باشد. یکی از انواع جراحی که برای فیبریلاسیون دهلیزی انجام می‌گیرد، جراحی ماز نام دارد. در این روش، جراح قطعات ریزی را در داخل دهلیز قرار می‌دهد. این قطعات از پخش شدن امواج الکتریکی نامنظم جلوگیری می‌کنند. اگر تپش قلب نامنظم ناشی از بیماری عروق کرونر قلب باشد، ممکن است پزشک شما از روش جراحی پیوند کنار گذر سرخرگ کرونر استفاده کند. این جراحی موجب افزایش جریان خون به ماهیچه قلب می‌شود.
سایر درمان‌ها
مانور واگ یکی دیگر از روش‌هایی است که برای درمان تپش قلب نامنظم استفاده می‌شود. این روش شامل تمرینات و حرکات ساده‌ای است که گاهی اوقات می‌تواند انواع خاصی از آریتمی‌های فوق بطنی را کند کرده یا متوقف سازد. در این روش عصب واگ که در کنترل ضربان قلب نقش دارد، تحت تأثیر قرار مي‌گيرد.
زندگی با تپش قلب نامنظم
بسیاری از انواع تپش قلب نامنظم، بی ضرر هستند. بالا رفتن گاه و بی گاه ضربان قلب یا تپش قلب ملایم، امری کاملاً طبیعی و شایع است. افرادی که به آریتمی‌های بی ضرر مبتلا هستند می‌توانند زندگی کاملاً سالم و طبیعی داشته باشند. این افراد معمولاً نیازی به درمان ضربان نامنظم قلب خود ندارند. حتی افرادی که ضربان قلب شدیداً نامنظم دارند، اغلب به طور موفقیت آمیزی درمان می‌شوند و می‌توانند زندگی کاملاً طبیعی داشته باشند.
مراقبت‌های همیشگی
اگر شما به تپش قلب نامنظم مبتلا هستید و نیاز به درمان دارید، باید:
- نوبت‌ها و قرارهای ملاقات با پزشک خود را فراموش نکنید.
- داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- اگر دچار عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر علائم ضربان نامنظم قلب شما تشدید شد یا علائم جدیدی در شما بروز پیدا کرد، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنید، برای چکاپ منظم به پزشک خود مراجعه کنید.
تغییر سبک زندگی
بسیاری از انواع ضربان قلب نامنظم از بیماری‌های قلبی ناشی می‌شوند. بنابراین سعی کنید با پیروی از یک رژیم سالم، سلامت قلب خود را حفظ کنید. از مهم‌ترین مواردی که در یک سبک زندگی سالم باید رعایت شود، می‌توان به فعالیت و تحرک بدنی، ترک سیگار، نگه داشتن وزن در حد مناسب و نگه داشتن کلسترول و فشار خون در حد سالم اشاره کرد.
تنش‌های روحی شدید و عصبانیت شدید می‌تواند منجر به تپش قلب نامنظم شود. سعی کنید استرس‌ها و فشارهای عصبی را از طریق فعالیت‌هایی مانند یوگا، خلوت کردن در اوقات فراغت، مدیتیشن و فنون ریلکسیشن کنترل کنید. اعضای خانواده، دوستان و خویشاوندان شما هم می‌توانند برای کمک به کنترل استرس‌ها و فشارهای عصبی به شما کمک کنند.
