“چربی خون” یک اصطلاح کلی است که برای تمامی انواع مواد چرب موجود در خون مانند کلسترول و تریگلیسیرید، به کار برده می‌شود. برخی افراد دارای مقادیر بسیار بالای کلسترول (چربی) در خون خود هستند و این مسئله احتمال بروز حمله‌ی قلبی را در این افراد بالا می‌برد.
تست چربی خون معمولا شامل موارد زیر می‌شود:
– میزان کل کلسترول (کلسترول بالا)در این تست میزان کل کلسترول‌های موجود در ذرات لیپوپروتئین اندازه گیری می‌شود.
– لیپوپروتئین پرچگال یا کلسترول خوب(HDL-C): در این تست میزان کلسترول موجود در ذرات لیپوپروتئین پرچگال (HDL) اندازه گیری می‌شود. معمولا به این نوع کلسترول، “کلسترول خوب” گفته می‌شود، چرا که کلسترول‌های اضافی را جمع می‌کند و به کبد منتقل می‌کند تا دفع شوند.
– لیپوپروتئین کم چگال یا کلسترول بد(LDL-C): در این تست میزان کلسترول موجود در ذرات لیپوپروتئین کمچگال (LDL) اندازه گیری می‌شود. معمولا به این نوع کلسترول، “کلسترول بد” گفته می‌شود، چرا که موجب تجمع و رسوب کلسترول در دیواره‌ی رگ‌ها می‌شود، که این امر به تصلب شرایین منجر می‌شود. معمولا برای محاسبه‌ی میزان LDL-C از نتایج تست کلسترول کل، HDL-C و تریگلیسیرید استفاده می‌شود.
– تری گلیسیرید : در این تست میزان تریگلیسیرید موجود در تمامی ذرات لیپوپروتئین اندازه‌گیری می‌شود. اغلب تریگلیسیرید موجد در خون در لیپوپروتئین‌های بسیارکم چگال(VLDL) موجود است. میزان تری گلیسیرید خون یکی از مهم‌ترین فشار سنج‌های مهم سلامت متابولیک است؛ افزایش سطح‌تری گلیسیرید باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های عروق کورونری، دیابت و کبد چرب می‌شود و باید توجه داشت که درمان کبد چرب باید سریعا انجام گردد.
چرا چربی خون عامل خطری برای ابتلا به بیماری عروق کرونری قلب است؟
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f4cbcb”]بالا بودن میزان چربی موجود در خون و
فشار خون بالا می‌تواند باعث تجمع رسوبات چربی در رگ‌های بدن و از جمله عروق کرونری شود (عروق کرونری، رگ‌هایی هستند که به عضلات قلب خونرسانی می‌کنند). تجمع رسوبات چربی در رگ‌ها منجر به تنگ شدن و سخت شدن (تصلب) عروق کرونری می‌شود.[/alert]
چربی خون چگونه اندازه گیری می‌شود؟
می‌توان با انجام یک آزمایش خون ساده میزان چربی خون (که شامل کلسترول و تریگلیسیرید می‌شود) را اندازه‌گیری کرد. نمونه‌گیری از خون توسط پزشک یا پرستار انجام می‌شود. در صورتی که قرار است میزان تریگلیسیرید خون شما اندازه‌گیری شود، لازم است 12 ساعت قبل از انجام آزمایش، هیچ غذایی نخورید و فقط آب ساده بنوشید.
واحد اندازه‌گیری چربی خون (کلسترول و تریگلیسیرید)، میلی مول بر لیتر است که به صورت ‘mmol/l’ نوشته می‌شود. در صورتی که شما چربی خون نرمال دارید :
– میزان کل کلسترول خون کمتر از 5mmol/l باشد.
– میزان LDL خون کمتر از 3mol/l باشد.
– میزان HDL خون بیشتر از 1mmol/l باشد.
– میزان تریگلیسیرید خون کمتر از 2mmol/l باشد.
بیماری چربی خون چیست؟
بیماری چربی خون به وضعیتی گفته می‌شود که در آن میزان چربی یا لیپوپروتئین (پروتئین‌های حامل چربی) موجود در خون بیماربه طور غیر عادی بالا است. لیپید‌ها (چربی ها) جزء مهمی از بدن انسان محسوب می‌شود. وجود این ذرات برای تشکیل سلول‌های جدید، حیاتی است و بدن ما از این ذرات به عنوان منبعی برای تولید انرژی استفاده می‌کند. اما در صورتی که میزان چربی خون به صورت غیرعادی بالا برود، برای سلامتی شخص خطرناک است. مقادیر اضافی چربی و لیپوپروتئین موجود در خون ممکن است در دیواره‌ی رگ‌ها رسوب کند و باعث سفت شدن و باریک شدن رگ‌ها شده و مانع عبور خون از رگ‌ها شود، که این مساله موجب بروز حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شود.
علل
بیماری چربی خون به دو دسته‌ی اولیه (ژنتیکی) و ثانویه (اکتسابی) تقسیم می‌شود.
علل ابتلا به چربی خون اولیه
ابتلا به چربی خون اولیه (ژنتیکی) بر اثر جهش‌های ژنتیکی می‌باشد که موجب تغییراتی در تولید چربی و لیپوپروتئین در بدن می‌شود. ژن‌ها دارای ساختار DNA هستند، ساختاری که مانند یک کد مخصوص در سلول‌ها است و تعیین می‌کند که سلول‌های بدن باید چه چیزی تولید کنند، درست مانند یک دستور پخت غذایی. اما گاهی اوقات ممکن است بر اثر جهش ژنتیکی، سلول‌های بدن ما، مقدار کمتر یا بیشتری از میزان تعیین شده از یک ماده را تولید کنند. برخی از افراد مبتلا به بیماری چربی خون، دارای ژن‌هایی هستند که باعث تولید بیشتر تریگلیسیرید، کلسترول یا LDL می‌شوند. از طرف دیگر ممکن است این افراد ژن‌هایی داشته باشند که موجب تولید کمتر HDL (کلسترول خوب) می‌شوند. افرادی که به چربی خون اولیه مبتلا هستند، به احتمال زیاد دارای سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری هستند.
علل ابتلا به چربی خون ثانویه
چربی خون ثانویه بر اثر برخی عادات غلط در زندگی یا ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات زمینه‌ای دیگر، ایجاد می‌شود. یکی از شایع‌ترین علل ابتلا به چربی خون، داشتن رژیم غذایی غنی از غذاهای چرب و فرآوری شده است. در واقع رژیم غذایی چربی خون بالا باید کنترل شده باشد اما اکثرا رژیم غذایی بیمار دارای مقدار زیادی چربی‌های اشباع شده، کلسترول و چربی ترانس است و میزان چربی‌های اشباع نشده در رژیم غذایی او کم است ( این چربی‌ها مفید هستند و باعث پایین آوردن میزان کلسترول خون شده و خطر بروز حمله قلبی را نیز کاهش می‌دهند). سایر علل ابتلا به چربی خون ثانویه عبارتند از:
– کم‌کاری تیروئید
– نارسایی کلیه
– دیابت (خصوصا دیابت نوع دوم)
– بیماری‌های کبد
– چاقی
– مصرف برخی داروها از جمله تیازیدها، بتا بلوکرها، رتینوئیدها، داروهای ضد ویروس، سیکلوسپورین، استروژن، پروژستین و گلوکوکورتیکوئیدها.
عوامل خطر
عوامل خطر برای ابتلا به بیماری چربی خون عبارتند از:
– داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به چربی خون
– کشیدن سیگار
– مصرف بیش از حد الکل
– بالا رفتن سن
– نداشتن تحرک جسمانی
– رژیم غذایی پرچرب
– یائسگی
انواع
بیماری چربی خون، بسته به این که چه نوع چربی در خون بیمار بالا رفته است، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. انواع مختلف بیماری چربی خون عبارتند از:
– هیپرتری‌گلیسریدمی (بالا بودن میزان تریگلیسیرید خون)
– هیپرکلسترولمی (بالا بودن میزان کلسترول خون)
– هیپرلیپوپروتئینمی (بالا بودن میزان لیپوپروتئین‌های خون)
– چربی خون با الگوی ترکیبی، که در واقع ترکیبی از بیماری‌های بالا است
علائم و نشانه‌ها
در اغلب موارد، چربی خون هیچ علائمی ندارد. بنابراین بسیار مهم است که مرتبا میزان چربی خون خود را با انجام آزمایش خون، تحت نظر داشته باشید. در برخی موارد، چربی خون بالا موجب بروز برخی مشکلات دیگر مانند حمله قلبی یا التهاب پانکراس می‌شود، که این مشکلات دارای علائمی هستند.
در موارد نادری، چربی خون موجب تشکیل رسوبات چربی در عنبیه چشم (به شکل یک حلقه‌ی سفید رنگ در اطراف عنبیه دیده)، اطراف تاندون‌ها (به شکل یک توده‌ی بدون درد در اطراف مفاصل، به نام گزانتوما) و زیر پوست (به شکل ضایعات زرد رنگ در اطراف چشم، به نام زانتلاسما) می‌شود.
متدهای تشخیص
بیماری چربی خون با انجام آزمایش خون قابل تسخیص است. در آزمایش خون، میزان انواع چربی‌های موجود در خون از جمله تریگلیسیرید، کلسترول کل، کلسترول‌های موجود در ذرات LDL (کلسترول LDL) و کلسترول موجود در ذرات HDL (کلسترول HDL) اندازه‌گیری می‌شود. برای آن که نتایج این آزمایش تا حد ممکن دقیق باشند، این آزمایش به صورت ناشتا انجام می‌شود، به این معنی که شما نباید برای مدت زمان معینی قبل از انجام آزمایش غذا بخورید. آزمایش‌های دیگری که ممکن است پزشک شما انجام آن را تجویز کند عبارتند از: تست گلوکز خون، تست آنزیم‌های کبدی، تست هورمون‌های تحریک کننده تیروئید و تست پروتئین در ادرار.
روش‌های درمانی
هدف از درمان بیماری چربی خون این است که میزان چربی خون شما پایین بیاید و به میزان نرمال برسد. به طور کلی میزان چربی، که پزشکان توصیه می‌کنند با انجام درمان به آن برسید، عبارتند از: تریگلیسیرید کمتر 1.5 mmol/L، کلسترول کل کمتر از 4.0 mmol/L، کلسترول LDL کمتر از 2.5 mmol/L و کلسترول HDL (کلسترول خوب) بیشتر از 1.0 mmol/L.
در صورتی که شما به یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت مبتلا باشید، این میزان چربی‌های هدف برای شما کمتر نیز خواهد بود.
در صورتی که میزان چربی خون شما، تا حدود کمی خارج از رنج نرمال باشد، گرفتن رژیم غذایی و اصلاح الگوی زندگی، مانند درمان دیابت تنها درمان مورد نیاز برای شما است. اما اگر
شرایط شما وخیم‌تر باشد، پزشک شما برای کنترل مقدار تریگلیسیرید و کلسترول خون شما، داروهایی تجویز می‌کند.
تغییر در رژیم غذایی و الگوی زندگی
روش‌های اصلاح رژیم غذایی و الگوی زندگی، که می‌تواند در درمان کلسترول بالا موثر باشد، عبارتند از:
– داشتن وزن سالم و کنترل کردن آن
– داشتن تغذیه سالم با کاهش مصرف غذاهای غنی از چربی و کلسترول و نمک
– مصرف بیشتر غذاهای حاوی فیبر، میوه، سبزیجات و ماهی
– کاهش مصرف الکل
– ترک سیگار
– ورزش کردن به صورت منظم
– نوشیدن آب بیشتر
دارودرمانی
بسته به نوع بیماری چربی خون، دارو برای درمان کلسترول خون بصورت متعددی تجویز می‌شوند. پزشک شما ممکن است یکی یا تعدادی از داروهای زیر را تجویز کند:
– داروهای استاتین از جمله آتورواستاتین، پراواستاتین، سیمواستاتین، فلووستاتین و روزوواستاتین؛
– داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی (رزینها) از جمله کلستیرامین ، کلستیپول؛
– اسید فیبریک‌ها از جمله ژمفیبروزیل و فنوفیبرات؛
– سایر داروها از جمله اسید نیکوتینیک، ازتیمیب (ezetimibe)، پروباکول و روغن ماهی.
عوارض احتمالی
عوارض ناشی از بالا بودن چربی خون به علت تجمع و رسوب کردن چربی در جداره‌ی داخلی رگ‌ها، ایجاد می‌شود- به این مشکل تصلب شرایین گفته می‌شود که باعث تنگ شدن و سفت شدن رگ‌ها می‌شود. در صورتی که این مشکل (رسوب چربی در رگ‌ها) در رگ‌هایی که به عضلات قلب خونرسانی می‌کنند، ایجاد شود، به این حالت بیماری عروق کرونری گفته می‌شود. در صورتی که یکی از این عروق به صورت کامل مسدود شود، خونرسانی به قلب متوقف می‌شود و به عضلات قلب اکسیژن کافی نمی‌رسد. این وضعیت می‌تواند منجر به حمله‌ی قلبی شود. بیماری عروق کرونری به مرور زمان موجب ضعیف شدن عضلات قلب نیز می‌شود که این مشکل نیز به نوبه‌ی خود موجب بروز نارسایی احتقانی قلب می‌شود.
بیماری چربی خون همچنین می‌تواند موجب ابتلا به بیماری عروق محیطی شود، بیماری عروق محیطی به معنای تصلب شرایین در سایر عروق بدن (مترجم: به جز عروق خونرساننده به قلب) می‌باشد. چربی خون بالا می‌تواند به سکته مغزی نیز منجر شود.
